Warunkowe zawieszenie wykonania kary, to nic innego, jak popularne „zawiasy”. Uregulowane w polskim Kodeksie karnym, stanowić mogą ogromną szansę dla sprawcy czynu zabronionego. Szansę aby samemu zrozumieć własny błąd, swym postępowaniem wykazać szacunek dla prawa, ale również, a może i przede wszystkim, uniknąć kary pozbawienia wolności.
Czym tak naprawdę są tzw. „zawiasy”? Kto może na nie liczyć? Jakie warunki winien wypełnić sprawca? Jakimi przesłankami kieruje się sąd, wymierzając karę w zawieszeniu? Co stanowić może okoliczność łagodzącą w procesie wymierzania owej kary? Wreszcie jakimi obowiązkami organ stosujący prawy może obciążyć skazanego na karę w „zawiasach”?
Znajdujące się poniżej, odpowiedzi na tak postawione pytania stanowią kompleksowe rozwiązanie prawnych zawiłości, powstających wokół warunkowego zawieszenia wykonania kary. Nie sposób enumeratywnie wskazać wszystkich sytuacji, w których sąd zastosuje wobec sprawcy czynu zabronionego „zawiasy”, nie sposób też hipotetycznie określić wszelkich wyjątków. Warto jednak dowiedzieć się co na ten temat mówi prawo oraz jakie są ogóle zasady i okoliczności wymierzania kary w zawieszeniu.
Odwiedź także blog:
Czym tak naprawdę są „zawiasy”?
Warunkowe zawieszenie wykonania kary, uregulowane jest poprzez art. 69 Kodeksu karnego. Nazwa „zawiasy” pochodzi rzecz jasna od warunkowego „zawieszenia” kary. Środek ten związany jest z poddaniem sprawcy określonej próbie. Okres tej próby, co do zasady wynosi od roku do lat 3 i biegnie od uprawomocnienia się wyroku.
Co do zasady, gdyż i od tej reguły występują pewne wyjątki. Sprawca przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej oraz sprawca młodociany, podlegają okresowi próby od 2 do 5 lat.
Kto może liczyć na karę w zawieszeniu?
Podstawowym kryterium formalnym „zawieszenia” jest orzeczenie kary pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym roku. Od tej zasady oczywiście występują wyjątki, do których zaliczyć można np. wydanie współsprawców. Ponadto warunkiem sine qua non (koniecznym), jest aby sprawca czynu zabronionego, w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności.
Oczywiście samo spełnienie warunków formalnych nie stanowi konieczności wydania przez sąd kary w zawieszeniu, zbliża natomiast do osiągnięcia upragnionego celu. Ważna jest tzw. dodatnia prognoza, a więc przypuszczenie, że zawieszenie kary okaże się wystarczające dla osiągnięcia jej celów, połączone z przekonaniem, że sprawca nie popełni przestępstwa w przyszłości.
Ostateczna decyzja sądu w tej sprawie jest więc w pewnym sensie uznaniowa. Ważną rolę odgrywać będą zatem również przesłanki natury pozaprawnej, takie jak szkodliwość społeczna czynu, motyw sprawcy czy też okoliczności popełnienia przestępstwa.
Jakimi przesłankami kieruje się sąd, wymierzając karę w „zawiasach”?
Zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim:
- postawę sprawcy – a więc całokształt postępowania przed, w czasie, jak i po popełnieniu przestępstwa, a w szczególności czynienie przez sprawcę starań o naprawienie szkody
- właściwości sprawcy – cechy charakteru, zdolność do samokrytyki, szacunek do innych ludzi i stosunek do powszechnie uznanych wartości społecznych
- warunki osobiste sprawcy – warunki socjalne i środowiskowe, sytuację życiową, czy też emocjonalną
- dotychczasowy sposób życia – tutaj istotna może okazać się niekaralność, brak konfliktów z prawem w przeszłości, pozycja społeczna i zawodowa czy też nienaganna opinia społeczna
- zachowanie po popełnieniu przestępstwa – a więc stosunek do popełnionego przestępstwa i toczącej się sprawy, ewentualną skruchę bądź jej brak, szczególnie ważny jest także stosunek do pokrzywdzonego
Należy pamiętać, że wszystkie wypisane powyżej okoliczności, stanowią jedynie przesłanki do tego, aby sąd rozważał warunkowe zawieszenie wykonania kary, nie są natomiast gwarantem takiego stanu rzeczy. Zawsze ostateczna decyzja należeć będzie do sądu, który to sąd w swej mądrości zważy owe przesłanki z jednej strony, z drugiej zaś weźmie pod uwagę konieczność zadośćuczynienia pokrzywdzonemu i wymierzenia sprawiedliwego społecznie wyroku.
Jakie obowiązki można nałożyć zawieszając wykonanie kary?
Przenieśmy się zatem na drugą stronę medalu. Warunkowe zawieszenie wykonania kary, to szczególne prawo, z którym mogą wiązać się liczne obowiązki. Gdy dostaje się szansę, warto być na te obowiązki przygotowanym, aby swojej szansy nie stracić. W okresie próby skazanego można oddać pod dozór (obowiązkowy w przypadku recydywistów oraz młodocianych), a także zasądzić szereg obowiązków, do których należeć mogą:
- informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
- przeproszenie pokrzywdzonego
- wykonanie ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
- wykonywanie pracy zarobkowej, zobowiązanie do nauki lub przygotowania się do zawodu
- powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
- poddanie się terapii uzależnień
- poddanie się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
- uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych
- powstrzymanie się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach
- powstrzymanie się od kontaktowania z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób
- opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym
- inne stosowne postępowanie w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa
– przy czym sąd orzeka przynajmniej jeden z obowiązków
Wobec skazanego na karę z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, sąd może w okresie próby ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać wskazane wyżej obowiązki albo od wykonania nałożonych obowiązków zwolnić. Może też oddać skazanego pod dozór albo dozór uchylić.
Zawieszenie wykonania kary szansą dla oskarżonego
Możliwość zawieszenia kary zawsze należy rozpatrywać indywidualnie, gdyż jest ona uznaniowa. Szczególnie ważną rolę odgrywa zatem postawa sprawcy, w tym także skrucha i zadośćuczynienie pokrzywdzonemu. Istotne są bez wątpienia okoliczności popełnienia przestępstwa, brak konfliktów z prawem w przeszłości czy nienaganna opinia społeczna sprawcy.
Ważnym jest, aby pamiętać, że mowa tu o wyroku skazującym, w którym sąd rozstrzygnął o winie i sprawstwie. Różnica polega jedynie na sposobie odbycia kary. Taki wyrok powoduje więc wszelkie inne konsekwencje skazania, jak np. wpis w krajowym rejestrze karnym. Ponadto w razie nieprzestrzegania warunków, pod którymi udzielono zawieszenia, sąd orzekając o wykonaniu kary nie będzie prowadził procesu od nowa, a jedynie rozważy czy zachodzi podstawa do zarządzenia wykonania kary.
Należy zatem pamiętać, że warunkowe zawieszenie wykonania kary, nigdy nie stanowi nagrody dla skazanego, lecz szansę. Szansę na to, aby żyć na wolności, przemyśleć swój błąd i zadośćuczynić pokrzywdzonemu. Szansę by wrócić do codziennych obowiązków i zadań, a swym postępowaniem wykazać szacunek dla prawa i respekt wobec instytucji państwa.
Michał Marzec
Asystent w kancelarii adwokackiej, praktykant, student Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Aktywny członek Koła Naukowego Prawa Cywilnego USUS IURIS.
Czy masz jakieś pytania? Nurtują Cię wątpliwości? Czy chcesz zapytać o możliwe rozwiązania w Twojej sprawie?
Adwokat Rafał Przybyszewski posiada bogate doświadczenie w prowadzeniu spraw sądowych. Na co dzień doradza klientom w skomplikowanych zagadnieniach cywilnych, spadkowych, rodzinnych i karnych. Pomaga też przedsiębiorcom rozwiązywać ich bieżące problemy.
Rafał Przybyszewski
+48 668 003 285
